İş hayatına girdiğimiz zaman karşımıza çıkan bu kavramlar çalışanları kategorize etmek için ortaya çıkmış, hiçbir artısı ya da eksisi olmayan tamamen halk ağzında telafuz edilen lakap veya kavramlardır. Resmiyette en üstten en alta kadar yakası fark etmeksizin herkes “çalışan” statüsündedir.

Bu yakaların ayrımında çalışanın; işinin niteliği, eğitim seviyesi, sosyoekonomik durum gibi etmenker yer alıyor. Biraz geçmişte gezinti yapıp bu kavramların nasıl ortaya çıktığına bir göz atalım.

Beyaz Yaka

Beyaz yaka kavramını ilk olarak yazar Upton Sinclar kullanmıştır. Bu kavramı yaratmasındaki temel unsur işe giderken gömlek giyip kravat takan idarecileri tanımlamaktı. Sinclar’ın yaptığı bu tanımdaki kişilerin işleri genel olarak eğitimli olmayı ve resmi kıyafetler giymeyi gerektiriyordu. Bu meslekler genel olarak; mimar, avukat, araştırmacı, doktor, bilişim uzmanı gibi meslek gruplarını kapsıyor. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde bu yaka insanlara statü kazandırırken gelişmiş ülkeler için modası geçmiş hiçbir anlam taşımayan ibarelerdir.

Mavi Yaka

Mavi yaka kavramı 1920’li yılların Amerika’sında ortaya çıkmıştır. Beden gücüyle çalışan kişilerin kolay kolay kir göstermemesi sebebiyle koyu renkli giysiler tercih etmesi, daha dayanıklı olmaması sebebiyle kot ürünler giymeleri bu kavramın ortaya çıkmasındaki temel sebeptir. Mavi yaka çalışanları genel olarak saatlik ücret alır, beyin gücünün yanı sıra beden gücü ağırlıklı olarak çalışırlar.Beyaz yaka kavramı ile arasıdaki en temel fark da yaptıkları işlerin nitelikleri. Mavi yakalılar genel olarak “İşçi Sınıfı” olarak kabul etse de yasalar karşısında CEO ile aynı haklara sahip.

Pembe Yaka

Beyaz ve mavi yaka kavramları genel olarak giyilen kıyafetler üzerine ortaya çıksa da bu durum pembe yakalı çalışanlarda farklı tanımlanıyor.Yazar Louise Howe, pembe yaka terimini sekreter, hemşire, öğretmen gibi kadınların daha yoğun çalıştığı meslek gruplarını tanımlamak için ortaya atmıştır. Kadınlar iş hayatına girdikleri anda bu sınıfa alınmaya başlandı. Fakat kadınlar toplum eşitliğini öne sürerek bu kavramı reddetmişlerdir.

Altın Yaka

Teknoloji ile birlikte gelişen modern üretim modeli bu kategorizasyona yeni bir kavram doğurmuştur. İlk defa 1959 yılında Peter Drucker tarafından kullanılanmıştır. Altın yakalı çalışanlar; bilgiyi toplayan, analiz eden, depolayan ve sonra da yeni bilgiler üreten kişileri ifade ediyor. Türkiye’de yaygın olarak kullanılmasa da Çin ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bu kavram oldukça popüler.

Gri Yaka

Gri Yakalı çalışanlar Mavi Yaka ve Beyaz yaka arasında yer alan tabiri caizse tanımlanamayan bölgedir. Beyaz yaka kadar yönetimde olmayan mavi yaka kadar da üretimde olmayan meslek gruplarıdır. Şefler, ustalar ya da vardiya amirleri, yetenekli teknisyenler bu sınıfa yerleştirilebilir.

Diğer Yaka Türleri

Pembe yaka örneğinde olduğu gibi bazı yaka renkleri Türkiye’de hiçbir zaman yaygın olarak kullanılmadı. Ancak dünyanın farklı ülkelerinde yaşam koşulları değiştikçe daha fazla yaka tanımı üretildi. Örneğin son yıllarda bürokrasiyle yakın ilişkisi olan hükümet çalışanları kırmızı yaka olarak tanımlanıyor. Kırmızı rengi aynı zamanda komünizmin sembolü olarak bilinmektedir. Bu nedenle çeşitli ulusların komünist partilerinde çalışan kişiler de kırmızı yakalı olarak tanımlanıyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde görev yapan mahkumlar, giydikleri kıyafetlerden dolayı turuncu yakalı olarak bilinirken askeri çalışanlar üniformalarından dolayı kahverengi yakalı olarak biliniyor. Aynı zamanda yine Amerika’da doğada yani açık alanda çalışanlar yeşil yakalı olarak isimlendiriliyor.

Son olarak her toplumda alay edilmeye meyilli iki tür çalışanımız bulunuyor. İlki çelik yaka. Biz henüz çelik yakalı çalışanlar görmeye alışkın olmasak da gelişmiş pek çok ülkede robotlar iş gücüne dahil olmuş durumda. Çelik yakalı robotlar, mavi yakalı çalışanların işlerini çoktan elinden aldı. Bu nedenle robotların da iş hayatında belirli bir sınıf oluşturması gerektiği fikri ortaya çıktı. İkinci kavram ise “yakasız” olarak isimlendiriliyor. Bu kavram; sanatçılar ve zanaatkarlar gibi “bohem” ve sabit bir işi olmayan şanslı insanları ifade ediyor.

Yararlanılan Kaynaklar:

https://www.kariyer.net/kariyer-rehberi/is-yasamina-giris-nedir-bu-beyaz-ve-mavi-yaka- dedikleri/?gclid=Cj0KCQiAwqCOBhCdARIsAEPyW9nUeA_nSDLaHW3O5G5mnufja4iYtUGrN9yKCI2tBU LrCDu3EEX2EH8aAqxTEALw_wcB